“There is no finish line, so love the journey..”

Van collega’s en mensen buiten het onderwijs om hoor ik weleens dingen als “Leerlingen komen naar school om te leren”. Eigenlijk een achterhaalde uitspraak, vroeger was dit misschien nog het geval. Maar voor veel leerlingen is dit helemaal niet vanzelfsprekend, vooral op het VMBO waar ik voornamelijk les geef. Veel van deze leerlingen willen niet naar school en zien het nut niet in van leren. Zij willen gewoon werken. “School? Dat is toch helemaal niet belangrijk? Als ik straks in een kapsalon werk heb ik toch niets aan wat ik nu leer?” Of het veel gehoorde: “Wat hebben we aan een vak als geschiedenis? Die mensen zijn toch allemaal al dood?”

Kennis alleen is niet het belangrijkste. De manier waarop je het overbrengt is veel belangrijker. Wat heb je eraan als je een ingewikkelde uitleg geeft die vakinhoudelijk helemaal klopt, maar waar niemand naar luistert? Of om gewoon maar je lesje te draaien terwijl het uur ervoor iets gebeurd is in of buiten de klas? Je wilt als docent de leerling ook daadwerkelijk iets leren en iets bijdragen aan hun ontwikkeling op weg naar volwassenheid.

Ik zie het als een uitdaging om leerlingen te motiveren voor school en om lessen zo ‘leuk’ mogelijk te maken. Ik probeer te differentiëren, lessen interactief te maken, te luisteren naar inbreng van leerlingen en aan te sluiten bij de belevingswereld van de leerlingen.  Maar hoe doe je zoiets eigenlijk? Klassen worden steeds groter, de maatschappij verandert en het onderwijs maakt een ontwikkeling op het gebied van digitalisering mee.

Gepersonaliseerd leren zou hier een antwoord op zijn. Gepersonaliseerd leren zou moeten zorgen voor onderwijs op maat, afgestemd op de leerling. De leerling zou deel uit moeten maken van zijn eigen leerproces. Maar dit staat nog in kinderschoenen en is volop in ontwikkeling.

Ook de rol van docent is aan het veranderen. Het ‘ouderwetse’ beeld van een docent voor de klas die instructie geeft en de leerlingen daarna aan het werk zet in een lokaal met dichte deuren zal steeds minder vaak voorkomen. De rol zal steeds meer in een soort van coach veranderen. Maar wil dat dan zeggen dat de rol van docent overgenomen moet worden door een computer? Instructie hoeft een docent in principe niet meer te geven, er zijn verschillende instructiefilmpjes beschikbaar waarbij de docent lesstof uitlegt. Ook als een leerling vragen heeft kan hij deze bijvoorbeeld via internet stellen. In de toekomst zou een leerling misschien niet eens meer naar school hoeven! Is dit dan de oplossing?

Een leerling zomaar de hele dag achter een laptop zetten met een digitaal lesprogramma zal nooit werken. Om kennis over te brengen is er nog steeds contact met leerlingen nodig, een leerling heeft sturing nodig. Een leerling wil gezien worden en heeft net als ieder mens behoefte aan persoonlijk contact. School is ook een vorm van socialisatie, het heeft niet alleen een rol van het overdragen van kennis.

Een docent zou niet alleen ‘coach’ moeten worden. Eigenlijk zou een docent een soort van expert coach moeten worden. In principe is hij er ter ondersteuning van de leerlingen, maar ook blijft hij vakdocent. Hij geeft bijvoorbeeld masterclasses of workshops in zijn vakgebied. Voor leerlingen die wat meer aan kunnen, of juist voor leerlingen die ergens moeite mee hebben.

Ook bewustwording is belangrijk. Een leerling moet weten wat het nut van een vak is, waarom zij dat vak krijgen.  Bij geschiedenis refereer ik begin van het schooljaar altijd naar Arie Wilschut, waar ik op de lerarenopleiding les van kreeg. In zijn boek geschiedenisdidactiek schrijft hij:

“Het leven van ons allemaal wordt beïnvloed door wat er vroeger is gebeurd. Als je daar rekening mee houdt kun je je omgeving, de verschillen in de wereld en de conflicten die er zijn begrijpen .”

Niet alleen leerlingen zijn op school om te leren, ook docenten blijven bezig om zich verder te ontwikkelen. Wat zou het gaaf zijn als er een kant en klare magische formule voor docenten was om alle leerlingen op hun eigen manier te laten leren en gemotiveerd te krijgen voor school. Of toch niet? Zou de weg ernaar toe meer interessant zijn?