Met deze praktische opdracht maken leerlingen een mini-poster over een belangrijke persoon rond het begin van de Eerste Wereldoorlog. Je kunt ervoor kiezen om de poster digitaal te laten maken in bijvoorbeeld Canva of juist op papier met kleurtjes etc.
In deze blog deel ik een werkblad dat je direct kunt inzetten in de klas. De opdracht is voor vmbo onderbouw geschiedenis of mens & maatschappij
Wat gaan de leerlingen doen in deze opdracht?
Ze kiezen één persoon: Keizer Wilhelm II, Frans Ferdinand, Gavrilo Princip of Tsaar Nicolaas II.
Leerlingen zoeken informatie op en maken een bronvermelding.
Vervolgens beantwoorden de leerlingen vijf vragen.
Daarna werken leerlingen deze informatie uit op een mini-poster.
Je kunt deze opdracht gebruiken als verwerking na je uitleg of bijvoorbeeld als korte onderzoeksopdracht.
Hoe kun je de opdracht afsluiten?
Korte presentaties: laat leerlingen hun poster kort toelichten in maximaal 3 minuten.
Ophangen in het lokaal.
Expositie in de gang: Maak een kleine tentoonstelling.
Reflectieopdracht: Laat leerlingen elkaars posters bekijken en een tip en top noemen.
Op 4 mei herdenken we in Nederland de mensen die zijn omgekomen in oorlogen. Op 5 mei vieren we dat we in vrijheid leven. Maar wat betekent vrijheid eigenlijk voor de leerlingen zelf? Het lijkt een simpele vraag, maar het antwoord is voor iedereen anders.
In deze opdracht gaan leerlingen nadenken over wat vrijheid voor hen betekent en daarna maken ze hier een gedicht over. In deze blog leg ik in het kort uit hoe je deze opdracht kunt inzetten in de klas. Onderaan kun je een gratis werkblad downloaden.
Doelgroep: onderbouw klas 1 en 2 mens & maatschappij, burgerschap en Nederlands. (Vakoverstijgend)
Wat gaan leerlingen doen in deze opdracht?
In deze opdracht denken leerlingen eerst kort na over wat vrijheid voor hen betekent. Ze beantwoorden vier eenvoudige vragen, maken een woordenlijst en kiezen vervolgens een vorm voor hun gedicht. Er zijn drie opties:
Een vrij gedicht
Een elfje (een gedicht van 5 regels met oplopend aantal woorden)
Start van de les: korte uitleg over 4 en 5 mei en eventueel een korte video met elkaar kijken. Vervolgens maak je een woordweb. Zet op het bord ‘wat betekent vrijheid voor jou?’. Bespreek dit kort en vertel bijvoorbeeld ook zelf wat vrijheid voor jou betekent.
Uitleg van de opdracht: daarna opdracht uitleggen en extra aandacht besteden aan de manier waarop leerlingen een gedicht mogen maken. Ik zou het zelf zo vrij mogelijk houden, dus leerlingen uit de drie opties laten kiezen (vrij gedicht, elfje of elke regel beginnen met ‘Vrijheid is … ‘ en leerlingen geen laptop of andere device laten gebruiken.
In principe is de opdracht wel in één lesuur te maken, maar het ligt er ook aan hoeveel tijd je aan de introductie en uitleg kwijt bent. Je kunt het ook in twee lessen doen, dat geeft net wat meer ruimte en dan kunnen leerlingen het gedicht ook bijvoorbeeld versieren met tekeningen etc.
Ik heb weleens een vrijheidsmuur met leerlingen gemaakt, maar ook in de coronatijd een soort vrijheidsetalage gemaakt. Dat laatste was niet zo’n succes, maar de vrijheidsmuur wel.
Afgelopen jaren waren er ook twee of drie leerlingen bij ons op school die een zelfgeschreven gedicht mochten voordragen tijdens de herdenkingsdienst op 4 mei. Dat heb ik jarenlang met leerlingen gedaan. Dat is natuurlijk een mooie afsluiting, maar als je iedereen bij deze opdracht zou willen betrekken met een afsluiting zou je dat ook op een andere manier kunnen doen. Bijvoorbeeld:
Maak een bundel: bundel de gedichten in een klein boekje (bijv. in Canva of Word als PDF), eventueel met een kaftje “Vrijheid in onze woorden – Klas X”. Print het uit of zet het op de schoolwebsite. Of misschien is er wel budget beschikbaar op school om het goedkoop te laten drukken zodat het uitgedeeld kan worden.
Gedichtenmuur: hang de gedichten op in de klas of in de hal of aula. Laat leerlingen eventueel zelf iets bij hun gedicht tekenen of ontwerpen.
Vrijheidsmuur: het is ook een idee om deze opdracht samen met de opdracht vrijheidsmuur in te zetten. De geschreven gedichten kunnen dan op de vrijheidsmuur geplakt worden. Klik hier voor de opdracht Vrijheidsmuur.
Voorbeeld van een gedicht geschreven door een leerling
Vrijheid Iedereen kent het woord vrijheid Maar niet iedereen kent vrijheid Sommige mensen hadden nooit gevoeld wat vrijheid was Zoals de mensen die opgroeiden in de oorlog
Als je een kunstenaar zou vertellen dat hij niet mocht schilderen dan zou er een wit doek overblijven Zo waren de kinderen van de oorlog ook, want ze mochten geen kleur aan hun leven toevoegen De kinderen van de oorlog konden geen kleuren in hun leven meer vinden Iedereen kent het woord vrijheid
Wat maakt een buurt prettig om in te wonen? Zijn het de voorzieningen, de veiligheid of juist het groen? In deze opdracht gaan vmbo-leerlingen onderbouw voor aardrijkskunde of Mens & Maatschappij dat zelf onderzoeken met een kort interview.
Ze bereiden de vragen in de les voor, interviewen twee mensen buiten school en werken de antwoorden in de volgende les uit. Als afsluiting zou je een klassengesprek kunnen voeren of leerlingen hun bevindingen kort laten presenteren.
Onderaan deze blog staat een download naar het werkblad.
Doelgroep: vmbo onderbouw aardrijkskunde en mens & maatschappij.
Hoe werkt de opdracht?
Voorbereiding in de klas Leerlingen bedenken vragen over leefbaarheid en schrijven ze op.
Interview buiten school Leerlingen interviewen twee mensen uit hun omgeving (zoals familie, buren of kennissen) en noteren de antwoorden per vraag.
Uitwerking in de les Leerlingen analyseren de antwoorden en vergelijken ze met elkaar. Zijn er grote verschillen? Wat vinden mensen het belangrijkst aan een leefbare buurt?
Presentatie van de resultaten Leerlingen presenteren kort hun bevindingen aan de klas.
Lesideeën: Hoe zet je deze opdracht in?
1. Koppel het aan eigen omgeving Laat leerlingen hun eigen buurt of een bekende wijk kiezen.
2. Laat leerlingen voorspellingen doen Voordat ze de interviews uitvoeren: wat verwachten ze dat mensen het belangrijkste vinden? Klopt dit achteraf?
3. Voeg een presentatie toe Laat leerlingen hun resultaten kort presenteren. Ze kunnen:
Een poster maken met de opvallendste antwoorden.
Een PowerPoint of Canva-presentatie maken met de uitgewerkte antwoorden bijvoorbeeld foto’s.
Een mondelinge presentatie geven in duo’s.
Hoe sluit je de opdracht af?
1. Klassikale discussie Welke antwoorden kwamen het meest voor? Zitten er verrassende uitkomsten bij?
2. Maak een klasoverzicht Verzamel de antwoorden en zet ze op het bord. Welke factoren vinden de meeste mensen belangrijk voor een fijne buurt? En wat wordt bijvoorbeeld helemaal niet genoemd maar is wel belangrijk?
3. Presentaties laten uitvoeren
Geef leerlingen max. 3 minuten om hun resultaten te presenteren.
Stimuleer interactie: laat klasgenoten vragen stellen na elke presentatie.
In deze opdracht voor geschiedenis onderzoeken leerlingen aan de hand van een stappenplan wat de kruistochten inhielden.
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Doelgroep: vmbo onderbouw, geschiedenis of mens en maatschappij.
Tijdvak 8: grondwetswijzing 1848 opdracht social media
In deze opdracht bedenken leerlingen hoe mensen in 1848 op de grondwet zouden hebben gereageerd als social media bestond in die tijd zoals wij dat nu kennen.
Leerlingen schrijven een kort social media-bericht vanuit een historisch perspectief. Alles gebeurt op papier, dus het past binnen een telefoonverbod op school.
Doelgroep: geschiedenis of mens & maatschappij vmbo onderbouw
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Beknopte versie van de opdracht
Let op: dit is een korte uitleg van de opdracht. Je kunt onderaan deze blog een werkblad downloaden met de opdracht voor je leerlingen.
Deze opdracht is goed uit te voeren in de klas bij geschiedenis. Leerlingen krijgen een A4 en verdelen het in vier vakken. In elk vak tekenen ze iets en schrijven ze kort wat erbij hoort. De vier onderdelen:
Oorzaak – Waarom begonnen de kruistochten?
Wie deed mee? – Wie trokken eropuit en waarom?
Belangrijk moment – Een opvallende gebeurtenis uit de kruistochten.
Gevolgen – Wat veranderde er door de kruistochten?
Vervolgens schrijven ze een weetje eronder en wisselen ze de opdracht uit met een medeleerling.
Wanneer zet je deze opdracht in?
Je kunt deze opdracht inzetten als verwerking, nadat je de kruistochten in de les hebt behandeld. Maar je kunt er ook voor kiezen om leerlingen bijvoorbeeld eerst onderzoek te laten doen naar de kruistochten en daarna deze opdracht te laten maken. Zo laat je ze actief op zoek gaan naar informatie.
In deze opdracht gaan leerlingen actief aan de slag met het ontwerpen van hun eigen stad. Ze denken na over wat een stad nodig heeft, waar voorzieningen moeten komen en hoe ze hun stad zo leefbaar mogelijk maken.
Doelgroep: vmbo klas 1 mens en maatschappij of aardrijkskunde
Wat leren leerlingen in deze opdracht?
Wat voorzieningen zijn en waarom ze belangrijk zijn.
Waar voorzieningen zoals een ziekenhuis, supermarkt of school het beste geplaatst kunnen worden.
Hoe werkt de opdracht?
De opdracht begint met een korte uitleg over voorzieningen in een stad. Daarna tekenen leerlingen hun eigen stad en bepalen ze waar voorzieningen moeten komen. Tot slot presenteren ze hun stad en vergelijken ze die met klasgenoten.
In deze opdracht bedenken leerlingen hoe mensen in 1848 op de grondwet zouden hebben gereageerd als social media bestond in die tijd zoals wij dat nu kennen.
Leerlingen schrijven een kort social media-bericht vanuit een historisch perspectief. Alles gebeurt op papier, dus het past binnen een telefoonverbod op school.
Doelgroep: geschiedenis of mens & maatschappij vmbo onderbouw
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Beknopte versie van de opdracht
Let op: dit is een korte uitleg van de opdracht. Je kunt onderaan deze blog een werkblad downloaden met de opdracht voor je leerlingen.
Stap 1: Kies een rol
Elke leerling schrijft een bericht vanuit het perspectief van iemand uit 1848:
Johan Thorbecke
Koning Willem II – gaf toe aan de veranderingen, maar wilde dat eerst niet.
Een gewone burger – wat betekent deze verandering voor het volk?
Een tegenstander – iemand die vond dat de koning alle macht moest houden.
Stap 2: Schrijf een bericht op papier
De leerling kiest een van deze formats:
Instagram Post (3 zinnen + 2 hashtags)
TikTok-script (situatiebeschrijving + tekst in beeld + reactie)
Nieuwsbericht (korte ‘NOS Stories’ in 3 zinnen)
De opzet en de voorbeelden helpen leerlingen om op een gestructureerde manier de opdracht te kunnen maken.
Stap 3: Bespreken en reflecteren
De berichten worden ingeleverd en (eventueel) klassikaal besproken.
Wat zijn de belangrijkste veranderingen?
Waarom was deze grondwetswijziging zo belangrijk?
Welke gevolgen had dit voor Nederland?
Idee: hang de berichten op als een soort social media-muur in de klas! Dit geeft een goed overzicht van hoe verschillend mensen in 1848 naar de grondwet keken.
Wil je deze opdracht gebruiken? Ik heb er een werkblad van gemaakt, zodat je er direct mee aan de slag kunt in je les!
Ben je op zoek naar lesmateriaal over vrouwenkiesrecht voor je geschiedenisles? In deze blog deel ik twee opdrachten waarmee leerlingen ontdekken hoe de positie van vrouwen veranderde en welke rol Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs hierin speelden. Met deze werkvormen verwerken leerlingen de stof actief en krijgen ze inzicht in de argumenten voor en tegen vrouwenkiesrecht.
Onder aan deze blog kun je een kant-en-klaar werkblad downloaden.
Werkvorm 1: Profielkaarten van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs
Doelgroep: vmbo onderbouw geschiedenis. Eventueel ook een idee om het vakoverstijgend te maken met beeldende vorming als je leerlingen laat tekenen bijvoorbeeld.
Let op: deze uitleg is bedoeld voor docenten. Wil je de volledige werkbladen voor je geschiedenisles? Download ze onderaan deze blog.
Doel van de opdracht: Leerlingen onderzoeken de rol van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs en maken profielkaarten die de overeenkomsten en verschillen tussen beide vrouwen laten zien.
Hoe werkt het?
In deze opdracht gaan leerlingen aan de slag met het maken van profielkaarten over Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Hierdoor leren ze meer over de strijd voor vrouwenrechten in Nederland.
Wat is een profielkaart?
Een profielkaart is een soort informatief overzicht over een persoon. Je zet hier de belangrijkste informatie over iemand op, zodat anderen snel kunnen zien wie die persoon was en wat hij of zij heeft gedaan.
Op een profielkaart komen:
Een titel die past bij de persoon;
Een korte uitleg over haar leven en werk;
Een afbeelding of tekening van de persoon;
Een citaat of slogan van de persoon.
Een profielkaart moet kort en overzichtelijk zijn, zoals een informatieposter of een samenvatting. Dus als iemand de kaart leest, snel snapt wie deze persoon was en waarom hij/zij belangrijk is.
Uitvoering:
Onderzoek
Leerlingen zoeken informatie op over Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Ze beantwoorden vragen als: Wie was zij? Wat heeft ze bereikt? Waarom was ze belangrijk?
Profielkaart maken (25 min)
Op een A4 maken ze een overzicht van hun gekozen persoon met: ✅ Een pakkende titel ✅ Een korte uitleg over haar leven en werk ✅ Minimaal één afbeelding of tekening ✅ Een slogan of citaat dat bij haar strijd past
Reflectievragen Na het maken van de profielkaarten denken leerlingen na over de impact van deze vrouwen met vragen als:
Welke argumenten zouden tegenwoordig niet meer gebruikt worden? Waarom niet?
Als jij in de tijd van Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker leefde, welk standpunt zou jij innemen? Hoe zou je jouw mening verdedigen?
Doelgroep: vmbo bovenbouw geschiedenis. Ook een idee om het vakoverstijgend te maken met het vak Nederlands. Leerlingen zouden daarna bijvoorbeeld een betoog kunnen maken vanuit een bepaald standpunt.
Doel van de opdracht: Leerlingen onderzoeken de argumenten voor en tegen vrouwenkiesrecht en maken een argumentenoverzicht.
Hoe werkt het?
Deze werkvorm laat leerlingen zien dat vrouwenkiesrecht destijds een grote discussie was. Ze onderzoeken voor- en tegenargumenten en verwerken deze in een overzicht.
Uitvoering:
Onderzoek (15 min)
Leerlingen zoeken uit welke argumenten voorstanders en tegenstanders gebruikten. Ze verzamelen minimaal drie argumenten per kant.
Argumentenoverzicht maken (25 min)
Leerlingen maken een overzicht met:
Een duidelijke titel (Bijvoorbeeld: “Moeten vrouwen stemmen?”)
Argumenten vóór en tegen, overzichtelijk verdeeld. (a
Gebruik van pictogrammen, symbolen of kleuren.
Een korte conclusie.
Reflectievragen Na het maken van hun argumentenoverzicht denken leerlingen na over de discussie toen en nu:
Hoe denk je dat tegenstanders van vrouwenkiesrecht destijds zouden reageren op de argumenten van voorstanders?
Als jij in die tijd leefde, welk standpunt zou jij innemen? Hoe zou je jouw mening verdedigen?
Afsluiting
Leerlingen vergelijken hun argumentenoverzicht met klasgenoten en bespreken welke argumenten nu nog steeds relevant zijn.
Afsluiting van de opdracht
Optie 1 Klassikale bespreking
Vraag:“Welk argument vond jij het sterkst en waarom?”
Vraag:“Welke argumenten zouden vandaag de dag niet meer gebruikt worden? Waarom niet?”
Vraag:“Hoe denk je dat tegenstanders van vrouwenkiesrecht destijds zouden reageren op de voorstanders?”
Laat een paar leerlingen kort hun antwoord delen. Dit helpt hen om de argumenten nog eens te overdenken en te begrijpen hoe de discussie verliep.
Optie 2 Samenvattende opdracht
Laat leerlingen in één zin opschrijven wat ze uit deze opdracht geleerd hebben.
Verzamel een paar antwoorden en bespreek ze kort in de klas.
Heb je deze opdracht gebruikt in je geschiedenisles? Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen! Laat een reactie achter of deel je feedback, zodat we samen het lesmateriaal voor geschiedenis nog beter kunnen maken.
In deze opdracht maken leerlingen voor Mens & Maatschappij een informatieve gids voor toeristen. Leerlingen kiezen een Nederlandse stad, onderzoeken bezienswaardigheden, musea, restaurants en overnachtingsmogelijkheden, en verwerken hun informatie in een overzichtelijke gids.
Je zou deze opdracht ook vakoverstijgend kunnen geven met bijvoorbeeld Nederlands of aardrijkskunde. Of koppelen aan digitale geletterdheid.
Je kunt onderaan deze blog het werkblad met deze opdracht downloaden.
Doelgroep: vmbo onderbouw aardrijkskunde of mens & maatschappij. (Eventueel vakoverstijgend met Nederlands)
Hoe werkt de opdracht?
Voorbereiding in de klas Leerlingen kiezen een stad en verzamelen informatie via Google Maps en andere bronnen.
Onderzoek en selectie Leerlingen zoeken naar belangrijke bezienswaardigheden, eetgelegenheden, slaapplekken en musea die interessant zijn voor toeristen.
Uitwerking van de gids Leerlingen verwerken de informatie in een folder, boekje, poster of digitaal document (bijv. in Canva of PowerPoint).
Presentatie en afronding Leerlingen presenteren hun gids aan de klas en lichten toe waarom hun stad een bezoek waard is.
Lesideeën: Hoe zet je deze opdracht in?
Koppel het aan een stedenproject Laat leerlingen een stad kiezen die ze nog niet goed kennen, zodat ze echt iets nieuws ontdekken. Bedenk dan zelf steden waar ze uit kunnen kiezen of maak er een speciaal thema van.
Laat duo’s of groepjes samenwerken Leerlingen kunnen de gids samen maken en verdelen wie welk onderdeel uitwerkt.
Extra uitdaging: vergelijk steden Laat leerlingen meerdere steden onderzoeken en kijken welke stad het meest aantrekkelijk is voor toeristen.
Hoe sluit je de opdracht af?
Klaspresentaties Laat leerlingen hun gids presenteren voor de klas.
Tentoonstelling in de klas Hang de gidsen bijvoorbeeld op in de klas of maak een speciaal hoekje waar leerlingen elkaars werk kunnen bekijken.
Mini-opdracht: Schrijf een e-mail aan een gemeenteraadslid
Lesdoel:Leerlingen leren hoe ze een formele e-mail schrijven en stellen een vraag aan een gemeenteraadslid over hun werk of een onderwerp dat hen bezighoudt.
Stap 1: Onderwerp kiezen
Laat leerlingen eerst nadenken over wat ze willen vragen. Ze mogen zelf vragen bedenken, maar je kunt ook voorbeelden geven, zoals:
Waarom heeft u ervoor gekozen om gemeenteraadslid te worden?
Wat doet de gemeenteraad voor jongeren in onze gemeente?
Hoe beslist de gemeenteraad waar geld aan wordt uitgegeven?
Wat zijn belangrijke onderwerpen waar de raad binnenkort over stemt?
Stap 2: De e-mailstructuur
Leg uit dat een zakelijke e-mail anders is dan een berichtje naar een vriend of kennis. Een zakelijke e-mail heeft de volgende opbouw:
Aanhef:
Beste meneer/mevrouw [achternaam],
(Als de naam niet bekend is: Geachte leden van de gemeenteraad, )
Inleiding:
Wie ben je? (bijvoorbeeld: Mijn naam is Pietje, ik ben 14 jaar en zit op het vmbo in [gemeente].)
Waarom schrijf je deze e-mail? (Voor school doe ik onderzoek naar de gemeenteraad en ik heb een vraag over uw werk.)
De vraag:
Formuleer je vraag duidelijk en vriendelijk.
Afsluiting:
Alvast bedankt voor uw reactie.
Met vriendelijke groet,
[Jouw naam]
Stap 3: De e-mail schrijven
Laat leerlingen hun e-mail eerst op kladpapier schrijven. Daarna moeten ze kritisch kijken naar spelling, interpunctie en zinsbouw. Vervolgens kunnen ze de e-mail versturen (eventueel via de docent).
Stap 4: Terugkoppeling
Als er een reactie komt: bespreek deze klassikaal. Wat hebben ze geleerd?
Geen reactie? Laat ze nadenken over hoe druk politici zijn en waarom sommige vragen misschien niet direct beantwoord worden.
Wat doet de gemeenteraad eigenlijk? In deze opdracht onderzoeken leerlingen hoe de gemeenteraad in hun eigen gemeente werkt.
Waarom deze opdracht?
Ook in hun eigen gemeente worden belangrijke beslissingen genomen over onderwerpen die hen direct raken, zoals school, sport en openbaar vervoer. Met deze opdracht onderzoeken leerlingen hoe de gemeenteraad werkt.
Je kunt onderaan deze blog het werkblad voor je leerlingen gratis downloaden. Ook staat er nog een idee om deze opdracht vakoverstijgend met het vak Nederlands te maken.
Doelgroep: vmbo onderbouw, mens & maatschappij en burgerschap. (Eventueel Nederlands)
Opdracht: Wie bestuurt onze gemeente?
Lesdoel:
Leerlingen kunnen uitleggen hoe de gemeenteraad werkt, welke rollen er zijn en wie de belangrijkste personen in hun gemeente zijn.
Stap 1: Wat weten de leerlingen al?
Let op: het werkblad voor je leerlingen staat onderaan deze blog
Start met een korte klassikale bespreking. Stel vragen als:
Wat doet een gemeenteraad eigenlijk?
Ken je de naam van de burgemeester van onze gemeente?
Denk je dat gewone mensen invloed kunnen hebben op beslissingen in de gemeente?
Je kunt deze opdracht over de gemeenteraad ook vakoverstijgend maken. Zo zou je bij het vak Nederlands bijvoorbeeld de leerlingen een zakelijke e-mail kunnen laten sturen (fictief of echt).
Hieronder vind je het werkblad met deze vakoverstijgende opdracht.
Ga je deze opdracht binnenkort doen met je klas? Of heb je ‘m al gedaan? Ik ben benieuwd hoe het ging en hoor het graag. Stuur me een berichtje of reageer hieronder op deze blog.
Digitaal Klaslokaal - Maaike Zijm 