Met deze praktische opdracht maken leerlingen een mini-poster over een belangrijke persoon rond het begin van de Eerste Wereldoorlog. Je kunt ervoor kiezen om de poster digitaal te laten maken in bijvoorbeeld Canva of juist op papier met kleurtjes etc.
In deze blog deel ik een werkblad dat je direct kunt inzetten in de klas. De opdracht is voor vmbo onderbouw geschiedenis of mens & maatschappij
Wat gaan de leerlingen doen in deze opdracht?
Ze kiezen één persoon: Keizer Wilhelm II, Frans Ferdinand, Gavrilo Princip of Tsaar Nicolaas II.
Leerlingen zoeken informatie op en maken een bronvermelding.
Vervolgens beantwoorden de leerlingen vijf vragen.
Daarna werken leerlingen deze informatie uit op een mini-poster.
Je kunt deze opdracht gebruiken als verwerking na je uitleg of bijvoorbeeld als korte onderzoeksopdracht.
Hoe kun je de opdracht afsluiten?
Korte presentaties: laat leerlingen hun poster kort toelichten in maximaal 3 minuten.
Ophangen in het lokaal.
Expositie in de gang: Maak een kleine tentoonstelling.
Reflectieopdracht: Laat leerlingen elkaars posters bekijken en een tip en top noemen.
Op 4 mei herdenken we in Nederland de mensen die zijn omgekomen in oorlogen. Op 5 mei vieren we dat we in vrijheid leven. Maar wat betekent vrijheid eigenlijk voor de leerlingen zelf? Het lijkt een simpele vraag, maar het antwoord is voor iedereen anders.
In deze opdracht gaan leerlingen nadenken over wat vrijheid voor hen betekent en daarna maken ze hier een gedicht over. In deze blog leg ik in het kort uit hoe je deze opdracht kunt inzetten in de klas. Onderaan kun je een gratis werkblad downloaden.
Doelgroep: onderbouw klas 1 en 2 mens & maatschappij, burgerschap en Nederlands. (Vakoverstijgend)
Wat gaan leerlingen doen in deze opdracht?
In deze opdracht denken leerlingen eerst kort na over wat vrijheid voor hen betekent. Ze beantwoorden vier eenvoudige vragen, maken een woordenlijst en kiezen vervolgens een vorm voor hun gedicht. Er zijn drie opties:
Een vrij gedicht
Een elfje (een gedicht van 5 regels met oplopend aantal woorden)
Start van de les: korte uitleg over 4 en 5 mei en eventueel een korte video met elkaar kijken. Vervolgens maak je een woordweb. Zet op het bord ‘wat betekent vrijheid voor jou?’. Bespreek dit kort en vertel bijvoorbeeld ook zelf wat vrijheid voor jou betekent.
Uitleg van de opdracht: daarna opdracht uitleggen en extra aandacht besteden aan de manier waarop leerlingen een gedicht mogen maken. Ik zou het zelf zo vrij mogelijk houden, dus leerlingen uit de drie opties laten kiezen (vrij gedicht, elfje of elke regel beginnen met ‘Vrijheid is … ‘ en leerlingen geen laptop of andere device laten gebruiken.
In principe is de opdracht wel in één lesuur te maken, maar het ligt er ook aan hoeveel tijd je aan de introductie en uitleg kwijt bent. Je kunt het ook in twee lessen doen, dat geeft net wat meer ruimte en dan kunnen leerlingen het gedicht ook bijvoorbeeld versieren met tekeningen etc.
Ik heb weleens een vrijheidsmuur met leerlingen gemaakt, maar ook in de coronatijd een soort vrijheidsetalage gemaakt. Dat laatste was niet zo’n succes, maar de vrijheidsmuur wel.
Afgelopen jaren waren er ook twee of drie leerlingen bij ons op school die een zelfgeschreven gedicht mochten voordragen tijdens de herdenkingsdienst op 4 mei. Dat heb ik jarenlang met leerlingen gedaan. Dat is natuurlijk een mooie afsluiting, maar als je iedereen bij deze opdracht zou willen betrekken met een afsluiting zou je dat ook op een andere manier kunnen doen. Bijvoorbeeld:
Maak een bundel: bundel de gedichten in een klein boekje (bijv. in Canva of Word als PDF), eventueel met een kaftje “Vrijheid in onze woorden – Klas X”. Print het uit of zet het op de schoolwebsite. Of misschien is er wel budget beschikbaar op school om het goedkoop te laten drukken zodat het uitgedeeld kan worden.
Gedichtenmuur: hang de gedichten op in de klas of in de hal of aula. Laat leerlingen eventueel zelf iets bij hun gedicht tekenen of ontwerpen.
Vrijheidsmuur: het is ook een idee om deze opdracht samen met de opdracht vrijheidsmuur in te zetten. De geschreven gedichten kunnen dan op de vrijheidsmuur geplakt worden. Klik hier voor de opdracht Vrijheidsmuur.
Voorbeeld van een gedicht geschreven door een leerling
Vrijheid Iedereen kent het woord vrijheid Maar niet iedereen kent vrijheid Sommige mensen hadden nooit gevoeld wat vrijheid was Zoals de mensen die opgroeiden in de oorlog
Als je een kunstenaar zou vertellen dat hij niet mocht schilderen dan zou er een wit doek overblijven Zo waren de kinderen van de oorlog ook, want ze mochten geen kleur aan hun leven toevoegen De kinderen van de oorlog konden geen kleuren in hun leven meer vinden Iedereen kent het woord vrijheid
In deze opdracht voor geschiedenis onderzoeken leerlingen aan de hand van een stappenplan wat de kruistochten inhielden.
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Doelgroep: vmbo onderbouw, geschiedenis of mens en maatschappij.
Tijdvak 8: grondwetswijzing 1848 opdracht social media
In deze opdracht bedenken leerlingen hoe mensen in 1848 op de grondwet zouden hebben gereageerd als social media bestond in die tijd zoals wij dat nu kennen.
Leerlingen schrijven een kort social media-bericht vanuit een historisch perspectief. Alles gebeurt op papier, dus het past binnen een telefoonverbod op school.
Doelgroep: geschiedenis of mens & maatschappij vmbo onderbouw
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Beknopte versie van de opdracht
Let op: dit is een korte uitleg van de opdracht. Je kunt onderaan deze blog een werkblad downloaden met de opdracht voor je leerlingen.
Deze opdracht is goed uit te voeren in de klas bij geschiedenis. Leerlingen krijgen een A4 en verdelen het in vier vakken. In elk vak tekenen ze iets en schrijven ze kort wat erbij hoort. De vier onderdelen:
Oorzaak – Waarom begonnen de kruistochten?
Wie deed mee? – Wie trokken eropuit en waarom?
Belangrijk moment – Een opvallende gebeurtenis uit de kruistochten.
Gevolgen – Wat veranderde er door de kruistochten?
Vervolgens schrijven ze een weetje eronder en wisselen ze de opdracht uit met een medeleerling.
Wanneer zet je deze opdracht in?
Je kunt deze opdracht inzetten als verwerking, nadat je de kruistochten in de les hebt behandeld. Maar je kunt er ook voor kiezen om leerlingen bijvoorbeeld eerst onderzoek te laten doen naar de kruistochten en daarna deze opdracht te laten maken. Zo laat je ze actief op zoek gaan naar informatie.
In deze opdracht bedenken leerlingen hoe mensen in 1848 op de grondwet zouden hebben gereageerd als social media bestond in die tijd zoals wij dat nu kennen.
Leerlingen schrijven een kort social media-bericht vanuit een historisch perspectief. Alles gebeurt op papier, dus het past binnen een telefoonverbod op school.
Doelgroep: geschiedenis of mens & maatschappij vmbo onderbouw
Onderaan deze blog kun je het werkblad met de opdracht downloaden, zodat je er meteen mee aan de slag kunt in je les.
Beknopte versie van de opdracht
Let op: dit is een korte uitleg van de opdracht. Je kunt onderaan deze blog een werkblad downloaden met de opdracht voor je leerlingen.
Stap 1: Kies een rol
Elke leerling schrijft een bericht vanuit het perspectief van iemand uit 1848:
Johan Thorbecke
Koning Willem II – gaf toe aan de veranderingen, maar wilde dat eerst niet.
Een gewone burger – wat betekent deze verandering voor het volk?
Een tegenstander – iemand die vond dat de koning alle macht moest houden.
Stap 2: Schrijf een bericht op papier
De leerling kiest een van deze formats:
Instagram Post (3 zinnen + 2 hashtags)
TikTok-script (situatiebeschrijving + tekst in beeld + reactie)
Nieuwsbericht (korte ‘NOS Stories’ in 3 zinnen)
De opzet en de voorbeelden helpen leerlingen om op een gestructureerde manier de opdracht te kunnen maken.
Stap 3: Bespreken en reflecteren
De berichten worden ingeleverd en (eventueel) klassikaal besproken.
Wat zijn de belangrijkste veranderingen?
Waarom was deze grondwetswijziging zo belangrijk?
Welke gevolgen had dit voor Nederland?
Idee: hang de berichten op als een soort social media-muur in de klas! Dit geeft een goed overzicht van hoe verschillend mensen in 1848 naar de grondwet keken.
Wil je deze opdracht gebruiken? Ik heb er een werkblad van gemaakt, zodat je er direct mee aan de slag kunt in je les!
Ben je op zoek naar lesmateriaal over vrouwenkiesrecht voor je geschiedenisles? In deze blog deel ik twee opdrachten waarmee leerlingen ontdekken hoe de positie van vrouwen veranderde en welke rol Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs hierin speelden. Met deze werkvormen verwerken leerlingen de stof actief en krijgen ze inzicht in de argumenten voor en tegen vrouwenkiesrecht.
Onder aan deze blog kun je een kant-en-klaar werkblad downloaden.
Werkvorm 1: Profielkaarten van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs
Doelgroep: vmbo onderbouw geschiedenis. Eventueel ook een idee om het vakoverstijgend te maken met beeldende vorming als je leerlingen laat tekenen bijvoorbeeld.
Let op: deze uitleg is bedoeld voor docenten. Wil je de volledige werkbladen voor je geschiedenisles? Download ze onderaan deze blog.
Doel van de opdracht: Leerlingen onderzoeken de rol van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs en maken profielkaarten die de overeenkomsten en verschillen tussen beide vrouwen laten zien.
Hoe werkt het?
In deze opdracht gaan leerlingen aan de slag met het maken van profielkaarten over Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Hierdoor leren ze meer over de strijd voor vrouwenrechten in Nederland.
Wat is een profielkaart?
Een profielkaart is een soort informatief overzicht over een persoon. Je zet hier de belangrijkste informatie over iemand op, zodat anderen snel kunnen zien wie die persoon was en wat hij of zij heeft gedaan.
Op een profielkaart komen:
Een titel die past bij de persoon;
Een korte uitleg over haar leven en werk;
Een afbeelding of tekening van de persoon;
Een citaat of slogan van de persoon.
Een profielkaart moet kort en overzichtelijk zijn, zoals een informatieposter of een samenvatting. Dus als iemand de kaart leest, snel snapt wie deze persoon was en waarom hij/zij belangrijk is.
Uitvoering:
Onderzoek
Leerlingen zoeken informatie op over Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Ze beantwoorden vragen als: Wie was zij? Wat heeft ze bereikt? Waarom was ze belangrijk?
Profielkaart maken (25 min)
Op een A4 maken ze een overzicht van hun gekozen persoon met: ✅ Een pakkende titel ✅ Een korte uitleg over haar leven en werk ✅ Minimaal één afbeelding of tekening ✅ Een slogan of citaat dat bij haar strijd past
Reflectievragen Na het maken van de profielkaarten denken leerlingen na over de impact van deze vrouwen met vragen als:
Welke argumenten zouden tegenwoordig niet meer gebruikt worden? Waarom niet?
Als jij in de tijd van Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker leefde, welk standpunt zou jij innemen? Hoe zou je jouw mening verdedigen?
Doelgroep: vmbo bovenbouw geschiedenis. Ook een idee om het vakoverstijgend te maken met het vak Nederlands. Leerlingen zouden daarna bijvoorbeeld een betoog kunnen maken vanuit een bepaald standpunt.
Doel van de opdracht: Leerlingen onderzoeken de argumenten voor en tegen vrouwenkiesrecht en maken een argumentenoverzicht.
Hoe werkt het?
Deze werkvorm laat leerlingen zien dat vrouwenkiesrecht destijds een grote discussie was. Ze onderzoeken voor- en tegenargumenten en verwerken deze in een overzicht.
Uitvoering:
Onderzoek (15 min)
Leerlingen zoeken uit welke argumenten voorstanders en tegenstanders gebruikten. Ze verzamelen minimaal drie argumenten per kant.
Argumentenoverzicht maken (25 min)
Leerlingen maken een overzicht met:
Een duidelijke titel (Bijvoorbeeld: “Moeten vrouwen stemmen?”)
Argumenten vóór en tegen, overzichtelijk verdeeld. (a
Gebruik van pictogrammen, symbolen of kleuren.
Een korte conclusie.
Reflectievragen Na het maken van hun argumentenoverzicht denken leerlingen na over de discussie toen en nu:
Hoe denk je dat tegenstanders van vrouwenkiesrecht destijds zouden reageren op de argumenten van voorstanders?
Als jij in die tijd leefde, welk standpunt zou jij innemen? Hoe zou je jouw mening verdedigen?
Afsluiting
Leerlingen vergelijken hun argumentenoverzicht met klasgenoten en bespreken welke argumenten nu nog steeds relevant zijn.
Afsluiting van de opdracht
Optie 1 Klassikale bespreking
Vraag:“Welk argument vond jij het sterkst en waarom?”
Vraag:“Welke argumenten zouden vandaag de dag niet meer gebruikt worden? Waarom niet?”
Vraag:“Hoe denk je dat tegenstanders van vrouwenkiesrecht destijds zouden reageren op de voorstanders?”
Laat een paar leerlingen kort hun antwoord delen. Dit helpt hen om de argumenten nog eens te overdenken en te begrijpen hoe de discussie verliep.
Optie 2 Samenvattende opdracht
Laat leerlingen in één zin opschrijven wat ze uit deze opdracht geleerd hebben.
Verzamel een paar antwoorden en bespreek ze kort in de klas.
Heb je deze opdracht gebruikt in je geschiedenisles? Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen! Laat een reactie achter of deel je feedback, zodat we samen het lesmateriaal voor geschiedenis nog beter kunnen maken.
Anne Frank was ongeveer even oud als jouw leerlingen toen ze haar beroemde dagboek schreef. Maar haar leven zag er heel anders uit. Hoe breng je dat dichtbij voor jouw leerlingen in de geschiedenisles? En hoe laat je hen tegelijkertijd reflecteren op hun eigen identiteit?
In deze creatieve opdracht maken leerlingen een collage waarin ze de verschillen én overeenkomsten tussen zichzelf en Anne Frank laten zien.
Door deze opdracht ontdekken leerlingen niet alleen wie Anne Frank was, maar krijgen ze ook inzicht in de impact van de oorlog. Tegelijkertijd reflecteren ze op hun eigen leven ( en privileges) in de huidige tijd.
Doelgroep: vmbo onderbouw geschiedenis, mens & maatschappij en kan ook vakoverstijgend met Nederlands (als ze daar bijvoorbeeld de Graphic Novel lezen).
Waarom zou je deze opdracht doen in de klas?
Persoonlijke betrokkenheid – ze maken een koppeling met hun eigen leven.
Geschiedenis begrijpelijk maken – door vergelijkingen wordt de Tweede Wereldoorlog concreter.
Creatief bezig – leerlingen zijn op een creatieve manier bezig om de lesstof te verwerken.
Wat hebben leerlingen nodig?
Groot vel papier, A3.
Tijdschriften of geprinte plaatjes.
Schaar en lijm.
Stiften, potloden of kleurtjes.
Hoe werkt de opdracht?
Stap 1 – Wie was Anne Frank?
Leerlingen zoeken informatie over Anne Frank: wie was ze, wat schreef ze in haar dagboek, waar hield ze van?
Ze maken aantekeningen en schrijven steekwoorden op.
Stap 2 – Wie ben jij?
Leerlingen denken na over zichzelf: wat zijn hun hobby’s, waar houden ze van, wat vinden ze belangrijk?
Ook dit schrijven ze kort in steekwoorden op.
Stap 3 – Maak een collage
Het papier wordt verdeeld in vier vlakken:
1. Wie was Anne Frank? 2. Wie ben jij? 3. Verschillen tussen jou en Anne Frank 4. Overeenkomsten tussen jou en Anne Frank
Leerlingen vullen de vlakken met plaatjes, tekeningen, woorden en kleuren. Korte tekstjes mogen ook.
Het doel is om creatief te zijn en een visueel beeld te maken van de vergelijking tussen henzelf en Anne Frank.
Download het werkblad en gebruik het direct in je les
Wil je deze opdracht meteen inzetten in je les? Download hier gratis het werkblad.
Zoek je lesmateriaal over de jagers en verzamelaars en de landbouwrevolutie voor je geschiedenisles voor vmbo onderbouw? In deze blog vind je drie opdrachten inclusief gratis werkbladen.
Deze werkbladen zijn geschikt voor vmbo-leerlingen en zijn direct inzetbaar in de klas.
De werkbladen zijn geschikt voor het vak geschiedenis en leergebied mens & maatschappij.
Werkblad 1 – maak een tekening over het leven van de eerste boeren
In deze opdracht gaan leerlingen een tekening maken van een dorp in de tijd van de eerste boeren. Ze doen dit stapsgewijs, eerst informatie zoeken en als laatste stap de tekening maken.
Deze opdracht is meer geschikt voor mens & maatschappij, maar past goed bij tijdvak 1 jagers – verzamelaars en de landbouwrevolutie. Je zou ook samen kunnen werken met een collega aardrijkskunde. Leerlingen gaan op onderzoek uit en zoeken naar informatie over landbouw bij hen in de buurt.
Werkblad 3 – maak een tijdlijn over de landbouwrevolutie
In deze opdracht gaan leerlingen een tijdlijn maken en laten ze stap voor stap zien hoe het leven van de mens veranderde door de landbouwrevolutie. Dit is een opdracht die je ook samen met je lesmethode kan gebruiken. Ik zou zelf leerlingen geen gebruik laten maken van internet, maar dat is natuurlijk je eigen keuze.
Zoek je lesmateriaal over de jagers en verzamelaars? In deze blog vind je vier gratis werkbladen die je kunt downloaden en waarmee je leerlingen direct mee aan de slag kunnen tijdens geschiedenis of mens en maatschappij.
Deze werkbladen zijn geschikt voor vmbo-leerlingen onderbouw voor het vak geschiedenis of leergebied mens & maatschappij en zijn direct inzetbaar in de klas.
Werkblad 1 – Maak een strip over Jagers en Verzamelaars
Laat je leerlingen tijdens geschiedenis of mens & maatschappij een strip maken over de jagers en verzamelaars. Zo verwerken ze de stof visueel en creatief, waardoor ze de lesstof beter begrijpen en het beter blijft hangen.
Werkblad 2 – Vergelijking Jagers en Verzamelaars en de Moderne Tijd
Hoe zag het leven van jagers en verzamelaars eruit vergeleken met nu? Dit werkblad laat leerlingen nadenken over wonen, voedsel en technologie, zodat ze historische veranderingen echt begrijpen.
Werkblad 3: Maak een handleiding over de Jagers en Verzamelaars
In deze opdracht maken leerlingen een handleiding met overlevingstips voor iemand die zou leven in de tijd van de jagers en verzamelaars. Het is ook een idee om deze opdracht vakoverstijgend te geven met het vak Nederlands bijvoorbeeld.
Werkblad 4 – Maak een PowerPoint over de Jagers en Verzamelaars
Met dit werkblad maken leerlingen een PowerPoint over de jagers en verzamelaars volgens een vaste structuur. Het is handig om dit begin van het schooljaar te doen, zodat leerlingen ook meteen leren hoe ze een PowerPoint maken en hoe ze dit volgens een vaste opzet doen. Je zou ook samen kunnen werken met het vak Nederlands of dit kunnen koppelen aan digitale geletterdheid.
Alle opdrachten zijn geschikt voor de onderbouw van het vmbo en je kunt ze gratis downloaden hieronder. Ze zijn geschikt voor geschiedenis of mens & maatschappij.
1. Teken de standenmaatschappij
In deze opdracht tekenen leerlingen de standenmaatschappij in Frankrijk vóór 1789. Hierdoor krijgen ze een visueel beeld van de ongelijkheid en snappen ze beter waarom de Derde Stand in opstand kwam.
Wat moeten leerlingen doen?
Eerst geven leerlingen antwoord op een aantal vragen.
Vervolgens tekenen ze de drie standen van de standenmaatschappij: de geestelijkheid, de adel en de derde stand.
Ook geven ze aan welke privileges bij welke stand hoorden.
Met deze opdrachten maken je leerlingen op een actieve en creatieve manier kennis met de Franse Revolutie tijdens geschiedenis of mens & maatschappij. Heb jij deze opdrachten gebruikt in je klas? Laat het me weten in de reacties!
Hoe werkten mensen vroeger en welke rol speelden ambachten in de middeleeuwen? Met deze twee gratis werkbladen ontdekken leerlingen op een actieve manier hoe bakkers, smeden en andere ambachtslieden hun vak uitoefenden.
Doelgroep: vmbo geschiedenis of mens & maatschappij.
Twee gratis opdrachten over ambachten voor de onderbouw
1. Werkblad: Ambachten in de middeleeuwen
Doel: Na deze opdracht kunnen leerlingen uitleggen wat een ambacht is, welke ambachten er in de middeleeuwen waren en van een ambacht een voorbeeld noemen met de bijbehorende werkzaamheden.
In deze opdracht gaan leerlingen een pagina maken voor een ambachtsgids. Eerst onderzoeken leerlingen individueel (of eventueel in tweetallen) een ambacht uit de middeleeuwen, daarna gaan ze praktisch aan de slag en maken ze een pagina over een ambacht naar keuze.
Lesidee – hoe kan je deze opdracht gebruiken in de klas?
Start je les met een woordweb en vraag de leerlingen welke ambachten ze bijvoorbeeld al kennen.
Vervolgens geef je kort uitleg over ambachten en gilden in de middeleeuwen en daarna gaan de leerlingen aan de slag met de opdracht.
Je kunt de verschillende pagina’s daarna bundelen en laten zien in de klas.
Meer lezen over ambachten? Bekijk de website van het Openluchtmuseum voor achtergrondinformatie. Hier staan ook interessante video’s om in de les te laten zien.
2. Werkblad – Maak een advertentie over een ambacht
In de opdracht gaan leerlingen eerst een ambacht naar keuze onderzoeken. Daarna ontwerpen ze een advertentie voor een ambacht.
Doel: Na deze opdracht kunnen leerlingen uitleggen wat een ambacht in de middeleeuwen was en welke taken en vaardigheden daarbij hoorden. Ze kunnen daarnaast een advertentie maken die past bij die tijd en die mensen overtuigt om voor dat ambacht te kiezen.
Lesidee – hoe kan je deze opdracht gebruiken in de klas?
Start de les met een soort brainstorm: hoe wisten mensen in de middeleeuwen welke ambachten er waren? Wat zouden beweegredenen geweest zijn van mensen vroeger om voor een bepaald ambacht te kiezen?
Bespreek daarna in de klas hoe advertenties er nu uitzien en hoe dat in de middeleeuwen anders was.
Laat vervolgens leerlingen een ambacht kiezen en onderzoek doen naar de werkzaamheden en producten.
Vervolgens maken leerlingen hun eigen middeleeuwse advertentie, op papier of digitaal.
Sluit af met een korte presentatie waarbij leerlingen elkaars advertenties bekijken en vergelijken.
Heb je deze opdracht gebruikt in je geschiedenisles? Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen! Laat een reactie achter of deel je feedback, zodat we samen het lesmateriaal voor geschiedenis nog beter kunnen maken.
Digitaal Klaslokaal - Maaike Zijm 