Studiereis Kunskapsskolan Zweden

Samen met een aantal collega’s ben ik 29 t/m 31 maart 2015 naar Zweden geweest om twee Kunskapsskolan scholen te bezoeken. Wij zijn ons op OSG de Hogeberg aan het oriënteren op gebied van gepersonaliseerd leren. In het kader daarvan maakten wij deze inspiratiereis. Wij bezochten deze reis een Kunskapsskolan in Spånga op maandag en in Enskede op dinsdag. Dit waren allebei middenscholen, dat wil zeggen leerlingen van 11 tot 16 jaar. Na deze school gaan de leerlingen naar vervolgonderwijs.

In Spånga kregen wij een rondleiding van twee leerlingen. Dit werd de leerlingen niet opgedragen, zij mochten zich zelf hiervoor opgeven. In eerste instantie had ik gedacht dat het vooral een ‘ver van mijn bed show’ zou zijn. Maar naarmate ik langer in Zweden was, zag ik steeds meer mogelijkheden en raakte geïnspireerd.

Op maandagochtend kregen wij eerst een introductie van Christian Wetell over het KED principe en een kennismaking met de school

Wat is Kunskapsskolan?

Het woord ‘kunskap‘ betekent kennis in het Zweeds.

De scholen werken volgens het KED programma. (KED = Kunskapskolan Education) Kort gezegd is dit een Zweeds onderwijsmodel gericht op gepersonaliseerd leren. De leerling als individu staat hierbij centraal.

In Zweden kunnen leerlingen ieder vak op een niveau volgen wat bij de leerling past. Wel is er een basegroup, een mentorgroep, waarbij de leerlingen met leeftijdsgenoten bij elkaar zitten. Maar verder volgt iedere leerling zijn eigen programma en heeft daarom een individueel rooster.

Het KED programma is opgebouwd uit 12 bouwstenen:

Rol van de docent

Alle docenten volgen het teacher training program, gericht op het coachen van leerlingen. Bijna alle vakdocenten op een Kunskapskolan zijn coach. Het komt in principe niet voor dat een docent alleen coach is.

Het is soms moeilijk om aan de juiste docenten te komen. Uiteraard moet een docent een lesbevoegdheid hebben. Maar vakkennis is niet het belangrijkste, sociale en pedagogische vaardigheden zijn minstens zo belangrijk.

Het viel op dat op beide scholen veel jonge docenten waren. Een heel verschil met onze school, waar de gemiddelde leeftijd 50+ is. 😮

Bij ons in Nederland werken relatief veel mensen parttime. In de Kunskapsskolan in Zweden werken de meeste docenten fulltime, dit is ook het meest praktisch.

Geen flitsende beamers of andere super moderne digitale apparatuur. Deze leraar wiskunde probeert zijn laptop aan te sluiten op de verouderde beamer.

De leraren werken 43 uur in de week. Zij zijn van 8:00 tot 16:00 op school, op vrijdag tot 14:00.

5 uur coaching
4 uur vergaderen / overleg
22 uur lesgevende taken
7 uur nakijkwerk / voorbereiden
5 uur thuis

De docenten beginnen de dag om 8:00 met elkaar. Zij spreken dan de dag door en er wordt gekeken hoe eventuele lesuitval door ziekte van een collega op te lossen is.

Uitval van lessen komt hier dan ook bijna niet voor. Er is altijd wel een oplossing met elkaar te vinden. Iedere week is er een bijeenkomst met de teamleiders en rector.

Leerlingen in Spånga werken in een groepje aan wiskunde. Zij geven de voorkeur aan werken op papier. Alle lesstof was in principe ook digitaal beschikbaar, maar de meeste leerlingen gaven de voorkeur aan papier.

Personal coach

Iedere leerling heeft een eigen coach. Samen met de coach stelt de leerling (realistische) leerdoelen op.

Een doel kan bijvoorbeeld het halen van een bepaald cijfer zijn voor een vak. Of het behalen van een bepaald niveau omdat dit nodig is voor vervolgonderwijs. De leerling werkt op zijn eigen tempo om deze doelen te bereiken. De coach bewaakt dit proces.

In Nederland hebben wij leerlingen die extra begeleiding nodig hebben. In Zweden is dat niet veel anders. De meeste leerlingen kunnen geholpen worden door hun coach. De individuele aandacht die de coach kan besteden aan zijn leerlingen is hierbij gunstig. In enkele uitzonderlijke gevallen komt de coach er niet uit en wordt er een special needs docent ingeschakeld. Een coach heeft gemiddeld tussen de 15 – 20 leerlingen. Deze leerlingen zitten met elkaar in een basegroup.

Er zijn veel open ruimtes. Muren hebben plaats gemaakt voor ramen. De leerling en docent zijn voor iedereen zichtbaar, letterlijk en figuurlijk.

Coachingsgesprek

Iedere leerling heeft elke week een gesprek met zijn coach. Voor ieder gesprek zijn er 15 minuten gereserveerd per leerling, per week. In dit gesprek worden doelen bijgesteld en de voortgang besproken.

De leerling houdt zelf zijn planning bij in zijn logboek (agenda). De afspraken die de coach met de leerling maakt worden vastgelegd in een leerlingvolgsysteem. Dit is toegankelijk voor de leerling, coach en ouders.

Basegroup in Enskede. Iedere ochtend wordt er gezamenlijk naar het journaal gekeken.

Basegroup

Iedere ochtend starten de leerlingen onder leiding van hun coach de dag in de basegroup. Dit is een jaargroep die je kunt vergelijken met onze mentorgroepen. De leerlingen zitten met leeftijdsgenootjes bij elkaar in deze basegroup. Lichamelijke opvoeding en andere sociale activiteiten worden in deze groep samen gedaan.

Vervolgens volgt iedere leerling zijn individuele rooster. In deze bijeenkomst komen de leerlingen bij elkaar met hun coach. Hier wordt de planning voor de dag besproken. Iedere leerling krijgt persoonlijk aandacht en er wordt gekeken naar de planning en doelen voor die dag.

Daarna wordt het journaal aangezet, ieder lokaal heeft een televisie. Hier wordt gezamenlijk naar gekeken en daarna wordt er gesproken over het nieuws van de dag. De leerlingen krijgen een opdrachtenblad en maken in groepjes opdrachten over het nieuws.

Leerlingen in Spånga werken aan het behalen van hun leerdoelen. Het maakt niet uit welke leerling je aanspreekt, allemaal kunnen zij aangeven wat hun leerdoelen zijn en hoe zij deze willen bereiken.

Leerlingen

Er wordt bewust gekozen om de scholen klein te houden. De leerling wordt meer gezien als individu als het leerlingaantal laag blijft.

In Zweden is er 10.000 euro per leerling beschikbaar, hier wordt ook de warme maaltijd tussen de middag mee gefinancierd.

Tijdens de les staan vooral leerlingactiviteiten centraal. Er wordt gestreefd naar een actieve houding van de leerling. De docent kijkt niet al het werk van de leerling na. Wel kan de docent het werk van de leerling inzien indien nodig. Dit hangt van de leerling en het behaalde resultaat af.

Het was mooi om te zien hoe iedere leerling kon aangeven waar hij mee bezig was en wat zijn leerdoelen waren.

We mochten alle lessen binnenlopen. Zo ook deze les Zweeds, waarbij de leerlingen een gedicht moesten voorlezen. Ook al stonden wij daar met 6 volwassenen in de klas, de leerlingen keken niet op of om. Ik denk dat onze leerlingen in Nederland het wel heel spannend zouden vinden als er tijdens een presentatie (wat ook al een spannend moment is!) ineens 6 volwassenen in en uit lopen.

: Deze jongen werkte met wiskunde op zo’n hoog niveau, dat hij eigenlijk al 2 jaar verder dan zijn leeftijdsgenootjes was. Veel leerlingen kenden hem op deze school en noemden zijn voorbeeld.

Learning Portal

De Learning Portal ondersteunt de leerling in het behalen van zijn doelen en is de spil van het gepersonaliseerde leren. Omdat iedere leerling op zijn niveau en tempo werkt en leerdoelen kunnen verschillen, biedt de digitale Learning Portal hierin ondersteuning. Met andere woorden: het maakt gepersonaliseerd leren mogelijk.

Iedere leerling stelt samen met zijn coach en ouders per vak een doel. Er zijn verschillende rubrics beschikbaar, zo hoeft de leerling doelen niet zelf te bedenken. De Learning Portal is beschikbaar op iedere device. Smartphones worden niet geweerd uit de school, ze worden juist ingezet als hulpmiddel.

Per vak wordt er eerst een instaptoets gedaan om het (instap)niveau van de leerling te bepalen. Per step zijn er ook weer verschillende rubrics, waaruit doelen geformuleerd kunnen worden. Het hangt van de leerling af, hoeveel opdrachten hij moet maken om zijn doel te bereiken.

Bij de zaakvakken wordt er vooral gewerkt met vakoverstijgende projecten. Zo wordt er bij geschiedenis bijvoorbeeld samengewerkt met aardrijkskunde of kunst.

In Enskede kregen we aan het einde van onze reis een presentatie van de learning portal door Pernille.

Lunch

In Zweden is het verplicht als school om leerlingen een warme maaltijd voor te schotelen tussen de middag. Het is bijzonder om te zien dat de docenten hier lunchen tussen de leerlingen. Er wordt geen onderscheid gemaakt, ook krijgt iedereen dezelfde maaltijd.

Leerlingen zijn al vanaf jongs af aan gewend om warm eten op school te krijgen. Er wordt dan ook niet geklaagd over bepaalde zaken die zij niet lusten. Na de lunch heeft een groep leerlingen corvee, dit rouleert.

De leerlingen laten de kantine opvallend netjes achter. Er zijn geen ordeproblemen. Wat een verschil met onze school, waarbij conciërges tijdens de pauze rondlopen met een stoffer en blik, leerlingen een zooitje maken en de meeste docenten op een andere plek aan het lunchen zijn.

Leerlingen verlaten in principe de school niet, zij blijven de hele dag op school. Zo gaan zij tijdens lunchtijd niet naar de Jumbo, Albert Heijn of Snackbar om snacks te halen.

De lunch wordt in verschillende shifts gedraaid. Dit was de eerste groep die aan de warme maaltijd begon. Niet veel later was de hele kantine gevuld met docenten en leerlingen.

Niet veel later is de hele kantine gevuld met een gemêleerd gezelschap. Docenten en leerlingen zitten gemengd en genieten van dezelfde maaltijd.

Rust

Op beide scholen viel het op dat er zo’n gemoedelijke sfeer hing. Nergens was er iets te merken van strijd tussen docent en leerling. Dat zou natuurlijk ook helemaal niet moeten, maar is helaas soms wel realiteit.

Wij kunnen als docenten nog weleens de nadruk leggen op zaken die de leerling niet moet doen of verkeerd doet.

‘Ga eens recht zitten.’ ‘Tas van tafel, doe je mobiel weg!’ ‘Nog één keer en dan…’

Leerlingen worden op de scholen die wij bezochten niet klassikaal aangesproken op hun gedrag. Zo zijn er leerlingen met kauwgom in de mond, of sommigen kijken af en toe op hun mobiel. Maar de leerlingen zijn niet storend, ze verstoren het leerproces van anderen niet.

Uiteindelijk moeten ze allemaal hun leerdoelen behalen. Als dat niet lukt, wordt er met de coach besproken wat er anders zou kunnen. Niet wenselijk gedrag wordt persoonlijk besproken, zo hebben de andere leerlingen hier geen last van.

Het was opvallend om te zien dat leerlingen en docenten hier op sokken en pantoffels liepen. Aan de andere kant ook begrijpelijk als je denkt aan het klimaat in de winter. Het zou een grote bende worden als iedereen met zijn snowboots de school zou binnen banjeren.. 🙂

Dat was even schrikken, zelfs in het technieklokaal lopen de leerlingen op sokken! 😮

Voor iedereen geschikt?

Dit type onderwijs is niet voor iedereen geschikt. Niet alle docenten zullen zich kunnen vinden in dit type onderwijs. Maar ook werd er in aangegeven dat dit type onderwijs niet voor alle leerlingen geschikt is. Ieder jaar zijn er wel een paar leerlingen die de overstap maken naar een andere vorm van onderwijs. Uiteindelijk maken de leerling en zijn ouders de keuze wat voor soort onderwijs zij willen volgen.

Hoe nu verder?

Hopelijk kunnen we in het schooljaar 2015 – 2016 aan het werk met onze VMBO onderbouw klassen met een op het KED principe geïnspireerd concept. Wordt vervolgd?