De blaadjes vallen van de bomen en ook bij ons op Texel is de herfst begonnen. We hebben inmiddels al kleine stapjes gezet op het gebied van onderwijsvernieuwingen dit schooljaar. Dit gaat nog niet altijd even vlekkeloos, maar toch kunnen we met elkaar trots zijn op wat wij tot nu bereikt hebben. Tijd om op een rijtje te zetten waar wij ons in de onderbouw van het vmbo op dit moment mee bezig houden.

Pilot gepersonaliseerd leren

In de onderbouw van het vmbo draaien wij dit schooljaar een pilot gepersonaliseerd leren.

In het kort: we wilden de (lwoo) leerlingen meer begeleiding bieden en een stap richting gepersonaliseerd onderwijs zetten. Hierbij was het noodzakelijk dat het rooster omgegooid werd. Helaas was het nog niet helemaal mogelijk om al onze wensen te verwezenlijken. De rest van de school draait immers met een vast rooster en we hebben te maken met docenten die ook op andere afdelingen lesgeven. Daar val ik zelf bijvoorbeeld ook onder: ik geef in de onderbouw van het vmbo maar les aan één klas. Niet handig in deze pilot, maar wel de realiteit.

We hebben verschillende projectgroepen opgericht; met een aantal collega’s zit ik in de projectgroep gepersonaliseerd leren. Dit is momenteel vooral gericht op een praktische invulling van de dagelijkse gang van zaken.

Rooster

In een schema een kort overzicht hoe we nu het rooster draaien in de onderbouw van het vmbo.

KED logboek

We werken in de onderbouw met een KED-logboek, een papieren planner waarin leerlingen hun leer- en werkdoelen kunnen opschrijven. Ook is er ruimte om aan het eind van de week terug te kijken op het leerproces. Het klinkt ideaal om met deze logboeken te werken, maar jammer genoeg is de kwaliteit hiervan wat minder. De meeste logboeken hebben het dan ook niet overleeft tot de herfstvakantie. Al vrij snel ging de ringband kapot en vielen er onderdelen uit de agenda. 😦

We zijn nu de mogelijkheden aan het onderzoeken om een digitaal logboek aan te bieden. Een collega maakt veel gebruik van OneNote in zijn lessen Nederlands. We zouden we hier ook een digitaal logboek mee kunnen maken.

Begeleidingsuur

Bijna iedere dag bieden we de leerlingen een begeleidingsuur aan: aan het begin of eind van de dag. Hier krijgen de leerlingen extra begeleiding in het plannen of maken van schoolwerk. Een docent heeft in dit lesuur de rol van coach.

De mentor of een vakdocent kan een leerling voor dit uur opgeven. Maar een leerling kan ook zelf besluiten om hier naar toe te gaan. Vooral in de brugklas vinden leerlingen het fijn om in dit soort uren aan de weektaak en bijbehorende leerdoelen te werken.

Oorspronkelijk was het idee dat mentoren deze uren konden gebruiken voor individuele gesprekken waarin de leerdoelen en het leerproces van de leerling besproken werd.  En dat er daarnaast een andere (AVO) docent aanwezig was om leerlingen te begeleiden. Maar in de praktijk werkt dit niet, roostertechnisch was dit nog niet haalbaar. Ook kun je niet verwachten van een docent dat zij ‘zomaar’ coach kunnen zijn: om aan deze competenties te voldoen is scholing nodig.

Mentoruur

Geïnspireerd door KED beginnen we iedere dag met een mentoruur. In onze twee brugklassen werken we met een duo-mentoraat; in de tweede klas (nog) niet. In dit mentoruur bespreken we de leer- en werkdoelen voor de dag (of week). De leerlingen vullen dan hun logboek en (individuele) planning in. Op maandag stellen we leer- en werkdoelen op en schrijven we de planning van die dag (of week) in ons logboek. Op vrijdag kijken de leerlingen samen met hun mentor terug op het leerproces: hebben zij hun doelen behaald?

We zijn nog niet zo ver dat we de leerlingen zelf leerdoelen laten opstellen. Deze worden nu nog bepaald door de vakdocent. Ook zijn we nog niet zo dat iedere leerling een individuele planning heeft. Iedereen heeft nu nog dezelfde planning en op hetzelfde moment een toets. We streven ernaar om uiteindelijk de leerlingen zelf te laten plannen. Zij zouden dan zelf kunnen aangeven wanneer ze er aan toe zijn om een toets te maken.

In het mentoruur is ook ruimte om actualiteiten te bepreken. Zelf doe ik dat door een item uit het Jeugdjournaal of Nieuwsuur te gebruiken en hier een klassengesprek over te houden.  Afgelopen tijd hebben we het bijvoorbeeld gehad over vluchtelingenproblematiek.

Toetsuur / stilteuur

Het vijfde uur is toetsuur of stilteuur. Als de leerling geen toets heeft, dan werkt hij in stilte verder aan zijn planning en leerdoelen. De leerling heeft in principe maar één toets per dag. De docent hoeft toets niet meer zelf af te nemen.

We werken er naartoe dat leerlingen zelf toetsen inplannen. Leerlingen zouden dan zelf kunnen aangeven wanneer zij toe zijn aan een toets. We zijn nog niet zo ver; de docent geeft nog steeds aan wanneer het tijd is voor een toets.

Lesuren

De instructiemomenten zijn opgedeeld in een soort 25 minuten blokken. De docent geeft in principe 25 minuten instructie of doet 25 minuten een klassikale activiteit.  Na deze 25 minuten kan de leerling zelfstandig met zijn planner en leerdoelen aan de slag.

Vleugeluren

Vroeger hadden we keuzeblokken, dit waren blokuren waarin verdiepingsstof werd aangeboden door verschillende leergebieden. Dit jaar hebben we het groter aangepakt, alle vakken doen nu mee aan deze zogenaamde vleugeluren.

Op woensdag- en donderdagmiddag hebben de leerlingen vleugeluren, de eerste en tweedejaars zitten dan gemengd en volgen een (praktische) workshop.  Alle vakken hebben hiervoor een lesuur ingeleverd. In deze vleugeluren worden er verschillende workshops aangeboden waarbij de leerling ‘zelf’ mag kiezen.  Maar ook kan een leerling een workshop kiezen van een vak waar hij wat meer aandacht aan zou kunnen besteden. Zo is er bijvoorbeeld een workshop Got-It! of grammatica. Een vakdocent of mentor kan de leerling adviseren om een bepaald onderdeel te kiezen tijdens deze vleugeluren.

Een leerling mag niet helemaal zelf kiezen wat hij doet tijdens deze vleugeluren. Er zijn voor het vak techniek en lichamelijke opvoeding een paar blokken verplicht.

In de toekomst zouden de vleugeluren meer kunnen bijdragen aan bildung.  Zo zou LOB hier een rol in kunnen spelen en zou er ruimte kunnen zijn voor vakoverstijgende projecten. Er is zoveel mogelijk! 🙂 Ook voor ons als docenten is deze pilot een leerproces. Net zoals leerlingen regelmatig hun leerdoelen of planning moeten bijstellen, moeten wij dat in onze pilot ook doen: wekelijks terugkijken op het proces en bijstellen indien nodig.  Dit gaat af en toe gepaard met vallen en opstaan, maar uiteindelijk maken we er met elkaar iets moois van! 🙂

Hoe willen onze leerlingen leren?

Vorig schooljaar is Youngworks bij ons op school langs geweest om met leerlingen te praten over onderwijs. Hoe willen zij leren? Bekijk het filmpje dat Youngworks gemaakt heeft: