Tot het eind van de Middeleeuwen was er eigenlijk maar één geloof, de Rooms – Katholieke kerk. Met aan het hoofd de Paus in Rome. De katholieke kerk had ook veel invloed op het dagelijks leven van de mensen. Rond de 16e eeuw begon daar verandering in te komen. Er kwam steeds meer kritiek op de katholieke kerk en op de manier waarop geestelijken leefden. Niet alleen van burgers, maar ook van koningen. Zij vonden dat de paus te veel macht had.
De koning van Engeland, Hendrik VIII wilde bijvoorbeeld van zijn vrouw scheiden, maar mocht dit niet van de katholieke kerk. Mensen wilde de katholieke kerk veranderen, het was het begin van de reformatie, de hervorming van de katholieke kerk. Wat hield de reformatie in?
Kritiek
Een van de zaken waar veel kritiek op kwam, was het verkopen van aflaatbrieven door de katholieke kerk. Iedereen die geloofde wilde naar de hemel. Maar als je een zonde had begaan, dus als je iets gedaan had wat niet mocht, dan kwam je ook niet meer in de hemel.
Aflaatbrieven
De katholieke kerk had daar iets voor bedacht, ze verkochten aflaatbrieven. Als je een zonde had begaan, kon je voor veel geld je zonden afkopen. Dat wilde zeggen dat als je veel geld betaalde voor zo’n brief, dat je alsnog in de hemel kon komen.
Pracht en praal
Een katholieke kerk kun je herkennen aan de grote hoeveelheid versieringen, veel pracht en praal In de 16e eeuw werd ook de grote Sint – Pieterskerk in Rome verbouwd. Het moest de grootste kerk worden, met een grote koepel erop. Er kwam steeds meer weerstand tegen het verkopen van de aflaatbrieven, zou de kerk deze alleen maar verkopen omdat zij geld nodig hadden? Je kon toch alleen in de hemel komen als je goed geleefd had?
De Sint Pieterskerk in Rome
Een klein deel van de binnenkant van de Sint Pieterskerk in Rome. Kijk naar de hoeveelheid versieringen, van de vloer tot het plafond.
Lof der Zotheid
Erasmus (1469 – 1536) was één van de geleerden die in zijn boeken schreef over de kritiek die hij had op de katholieke kerk. Zijn meest beroemde boek is ‘Lof der Zotheid’ (1517), hij schrijft daar niet alleen over kritiek op de kerk maar heeft ook kritiek op de maatschappij en het gedrag van mensen, hij houdt de mensen een spiegel voor. Ook heeft hij zich bezig gehouden met het opnieuw vertalen van de Bijbel.
Maarten Luther
Zijn vertaling van de Bijbel en de boeken die hij geschreven had werden gebruikt door Maarten Luther.Hij kwam er achter dat niet alles wat de Katholieke kerk deed in de Bijbel beschreven stond. Alle kritiek die hij had schreef hij op in een brief in het jaar 1517, de 95 stellingen.
95 stellingen
Daar stond bijvoorbeeld in dat iedereen recht had om de Bijbel op zijn of haar manier uit te leggen. Maar ook dat de koning de baas was in een staat en van de kerk. Ook had Maarten Luther veel kritiek op de aflaatbrieven. Hij vond dat je alleen in de hemel kon komen als je goed geleefd had.
Steun Duitse vorsten
Uiteraard werd Luther vervolgd om zijn ideeën, maar hij kreeg wel steun van koningen. Logisch, want volgens de ideeën van Luther zou de koning de baas van de kerk worden en moest het volk de vorst gehoorzamen.
Het Duitse Rijk
Duitsland was in die tijd niet het Duitsland zoals we het nu kennen. Het was opgesplitst in meerdere delen, het Duitse Rijk. De delen van het rijk hadden een eigen koning. Er was wel een keizer van het Duitse Rijk, maar die had over de koningen weinig te zeggen.
Luther heeft gezorgd voor een Duitse vertaling van de Bijbel.
Maarten Luther 1483 – 1546
Hendrik VIII
Behalve Maarten Luther waren er meer mensen die probeerden de katholieke kerk te hervormen. Koning Hendrik VIII van Engeland probeerde de katholieke kerk te hervormen en stichtte de Anglicaanse (Engelse) Kerk, waar hij zelf hoofd van werd.
Calvijn
Ook Johannes Calvijn had kritiek op de katholieke kerk. Hij stichtte het calvinisme, op veel punten was hij het met Luther eens. Het calvinisme was meer ‘gewoner’, meer ingetogen, ook in de kerk zelf. Geen versieringen, een groot verschil met de katholieke kerk! Het calvinisme had veel aanhangers in Nederland.
Protestanten
De aanhangers van de hervorming, dus de mensen die voor de hervorming waren, noemen we protestanten. Een logische naam, want zij protesteerden tegen het katholieke geloof.
Contra – reformatie
Tot de 16e eeuw is het katholieke geloof de belangrijkste, grootste godsdienst geweest. Door alle kritiek die er op de katholieke kerk kwam en door de hervormers kwam hier verandering in . Er ontstonden Lutheraanse kerken, calvinistische kerken en in Engeland Anglicaanse kerken. Natuurlijk kwam de katholieke kerk ook met een reactie op de hervorming / reformatie, dat noemen we de contra-reformatie. De katholieke kerk stelde een Kerkelijke rechtbank in, de Inquisitie. Mensen die niet katholiek waren, ketters, werden vervolgd.
Beeldenstorm
In 1566 vond de Beeldenstorm plaats. De protestanten kwamen in opstand tegen de katholieken. Ze kwamen in opstand tegen de kettervervolgingen. Ook arme mensen kozen steeds vaker voor de kant van de protestanten. Ze leefden zelf in armoede, terwijl de katholieke kerk juist rijk was en heel veel versieringen had. De protestanten waren ook tegen het vereren van heiligen, op bijvoorbeeld beelden. Tijdens de Beeldenstorm werden katholieke kerken aangevallen, gesloopt en geplunderd. (zie artikel Tachtigjarige Oorlog)
Cujus regio, eius et religio
Er was veel strijd tussen de protestanten en de katholieken. Ook in landen ging dit niet altijd goed. Voorheen was het altijd makkelijk geweest, er was één geloof. In het Duitse Rijk werd nu bijvoorbeeld afgesproken dat degene die het gebied beheerste, ook bepaalde welke godsdienst er toegestaan was. ( Cujus regio, eius et religio).
1614 Zielenvisserij, Adriaen van de Venne. Het schilderij hangt in het Rijksmuseum in Amsterdam
(klik op de foto om het schilderij groot te maken)
Zielenvisserij
De schilder Adriaen van de Venne heeft in 1614 dit schilderij gemaakt. Je ziet aan de linkerkant de Protestanten en aan de rechterkant de katholieken. De bootjes ‘vissen’ mensen uit het water. Het bootje linksvoor is een protestantse boot, het bootje rechts een katholieke boot. Oorspronkelijk stonden de mensen in het water bij het Katholieke bootje er niet op, de schilder heeft dat er later bijgeschilderd.
Mening van de schilder
Je kunt goed zien aan het schilderij aan welke kant de schilder stond, namelijk de protestante kant. De linkerkant ziet er beter uit, veel mensen, heldere lucht, bloeiende bomen. Als je naar de rechterkant kijkt ziet het er een stuk minder vrolijk uit, minder mensen, donkere lucht, dorre bomen. De regenboog op het schilderij is een teken van vrede, maar je ziet dat de regenboog aan de bovenkant onderbroken wordt. Op het moment van schilderen was er namelijk ook nog geen godsdienstvrijheid.
Filmpjes
Histoclips: Luther en de Hervorming
Digitaal Klaslokaal 
Niet vergeten te vermelden dat er nu meer dan 35 000 verschillende protestantse gemeenschappen zijn, en dat vele protestantse kerken ,gestolen Katholieke kerken zijn .De moederkerk heeft vele fouten gemaakt ,maar de protestanten moeten niet denken dat ze foutvrij zijn , De Kerk ,is een kerk van mensen , en dat zijn Wij .